De beschavingscrisis. Maar welke beschaving? Welke crisis?

‘Construir un mundo en el que caben todos los mundos’

We leven in een ‘beschavingscrisis’, zo wordt meer en meer gezegd. Maar wat betekent dit? Over welke beschaving hebben we het? En wat is die crisis precies? Is het concept iets meer dan een vlucht vooruit uit een probleem dat we niet meteen weten op te lossen? Is het iets meer dan een pleister op de gapende wonde van ons gebrek aan alternatieven? En vooral, kan dit concept ons helpen om weer dynamisch en vernieuwend te worden in West-Europa? Om net zoals andere volken in de wereld ons lot weer in eigen handen te nemen?

ArmWoede - PauVérité - PoWerty

Armwoede over een ideologie;



La pauvérité mise en lumière;


Powerty to the poor!

Toen ik twintig jaar geleden begon met onderzoek naar mondiale armoede, dacht ik dat ik voldoende gewapend was. Met kennis over ontwikkeling en samenwerking, met inzicht in de schandelijke structurele aanpassingsprogramma’s van het IMF, met het besef van het cynisme van regeringen …

Ik dwaalde.

De mondialisering hervormen, ontwikkeling herdenken

Bij een nieuw jaren horen voornemens en wensen. Ik wil er U één van elk verklappen. In 2011 wil ik geen blad meer voor de mond nemen en hoop ik voldoende medestanders te vinden om mee aan de boom te schudden en de weg van een progressief alternatief te kunnen inslaan, hier of elders, liefst overal. Want de crisis van vandaag duwt ons met de neus op feiten die sommigen nog steeds niet willen zien. Onze verzorgingsstaten staan onder druk, de armoede en de ongelijkheid nemen toe, de migratiestromen zijn niet langer te stoppen, de klimaatcrisis laat haar eerste zware gevolgen zien, het neoliberale kapitalisme blijft haar dodelijke wetten opleggen. West-Europa danst en zingt als op de Titanic …

Sofie, Sam en Tomas...

De kerstperiode komt er aan, het is koud, er ligt sneeuw, tijd dus voor het Glazen Huis! Tomas, Sofie en Sam laten zich opsluiten, drinken sapjes en vergaren centjes voor de weeskindjes van aidsouders in Afrika. Zeg nu zelf. Is een nobeler zaak denkbaar?

En net zoals vorig jaar komt de eerste kritiek binnen. Ja maar, wij hebben ook daklozen en mensen die zonder verwarming leven … en arme mensen met arme kinderen …

Wat mij telkens opnieuw verbaast is dat er niemand struikelt over die liefdadigheid zelf! Zeer terecht hebben de vluchtelingenorganisaties in dit land de afgelopen weken voortdurend op de verantwoordelijkheid van de overheid gewezen. Mensen hebben rechten, waar ook ter wereld, en die rechten moeten gerespecteerd worden. De overheid heeft de plicht om vluchtelingen op te vangen, de overheid heeft de plicht om ervoor te zorgen dat daklozen onderdak vinden, dat mensen zich kunnen verwarmen, dat kinderen geen honger lijden. We leven in een land waar de meeste rechten gelukkig wel gerespecteerd worden en waar tal van sociale bewegingen voortdurend op het belang van die rechten wijzen. Want het is daarvoor dat we belastingen betalen en moeten betalen. En als de overheid tekort schiet, ja, dan moeten we ingrijpen en helpen, maar nooit zonder die overheid tegelijk met de vinger te wijzen en alles te doen om de situatie te veranderen.

Het wordt een boeiend debat ...

Dinsdag 30 november om 19.30 uur

Francine Mestrum in debat met DerkJan Eppink (Europees parlementslid), Dr Marleen Temmerman (SPa senator), Dr Gorik Ooms (Instituut voor Tropische Geneeskunde)

over

Zin en onzin van ontwikkelingssamenwerking

Moderator: Gie Goris

Dit is een Mo* debat in samenwerking met de Beursschouwburg en de Louis Paul Boonkring.

Café van de Beursschouwburg, Dansaertstraat, 1000 Brussel.

Men zegge het voort.

Omgekeerde ontwikkelingshulp

De EU-Afrikatop en de ontwikkelingssamenwerking

Vandaag en morgen, 29 en 30 november, wordt in Tripoli, Lybië de derde EU-Afrika top gehouden. Zo’n 80 staatshoofden en regeringsleiders komen er bijeen om het partnerschap tussen de twee continenten kracht bij te zetten.

Volgende week, op 6 en 7 december, worden in Brussel de ‘ontwikkelingsdagen’ gehouden, een evenement waarop de beau monde van de ontwikkelingssamenwerking aanwezig is.

Afgelopen maand kwamen duizenden vrijwilligers van 111111 de straat op voor de grootste geldinzameling voor de derde wereld. Er werd gezongen, gedanst en gebruncht in de hoop dat dit de boeren van Midden-Afrika kan helpen.

Uit het antwoord op een parlementaire vraag van Wouter De Vriendt aan Minister Reynders kan worden afgeleid dat ongeveer één vijfde van Belgiës ontwikkelingshulp ‘oneigenlijke hulp’ is: schuldkwijtscheldingen, opvang van asielzoekers, buitenlandse studenten, enz.



Wat kunnen we hieruit afleiden?

Een kritische kijk op kinderrechten

Uiteenzetting van Francine Mestrum op het Forum van de kinderrechtencoalitie


De Conventie voor de rechten van het kind is één van de bijzondere verwezenlijkingen van de VN in de 20ste eeuw. Het is een tekst die kinderen een centrale plaats toebedeelt en hen behandelt als individuen, als leden van gezinnen, van gemeenschappen en van samenlevingen. Misschien kan deze unieke combinatie een aanknopingspunt zijn voor verder denkwerk over onze mensenrechten, op een ogenblik dat de hele moderniteit waar die mensenrechten uit voortvloeien, door sommigen wordt bevraagd.

Ik wil hier vandaag echter vooral ingaan op het probleem van kinderarmoede, een probleem dat terecht veel aandacht krijgt vandaag. Toch wil ik er ook kritisch naar kijken, omdat ik denk dat er té veel vanzelfsprekendheden in de discussie zitten.

Teken de petitie

Zie het YouTube filmpje en teken de petitie voor financiële transparantie.

Stop met zinloze ontwikkelingshulp!

Sluit fiscale paradijzen.

http://www.youtube.com/user/GFIPdotorg

De wereld ons (arme) dorp?

De Werelddag over armoede is weer voorbij. In nagenoeg alle steden waren er bijeenkomsten en debatten.

Iedereen zegt dat armoede een schande is.

Riccardo Petrella roep terecht op om armoede illegaal te verklaren.

Samen met de vakbonden roepen de armoedeverenigingen hier gelukkig op om de uitkeringen op te trekken tot aan de Europese armoedegrens. Maar zeggen dat armoede een inkomensprobleem is, nee, zo ver zijn we nog niet.

Er is nog iets waar we nog niet aan toe zijn.

Van goede doelen naar zich goed voelen ...

Streven naar 'geluk' ...

Het programma van het neoliberalisme

Ik schreef in deze blog al eerder over het neoliberalisme en over de illusies van diegenen die denken dat het dood en begraven is.

Als je het neoliberalisme bekijkt vanuit een economisch theoretisch standpunt, dan kan dat kloppen, maar dat is al tien tot vijftien jaar het geval. Diverse academici hebben de uitgangspunten van het neoliberalisme onderuit gehaald, ze hebben bewezen dat de theorie van de comparatieve voordelen in de internationale handel vandaag niet opgaan, dat inflatie ook een structureel verschijnsel is, dat de privé-sector niet noodzakelijk en altijd beter presteert dan de overheid, dat begrotingstekorten een positieve rol kunnen spelen, enzovoort enzoverder. Ha-Joon Chang, de Koreaanse econoom waarover al een blog verscheen enkele weken geleden (zie: ’23 dingen …’, 5 september), heeft hierin een belangrijke rol gespeeld.

Praktisch gezien is het neoliberalisme echter verre van dood. Nog steeds werken het IMF en de Wereldbank met dezelfde recepten en het mondiale kapitalisme heeft ook na de zware financiële crisis waarvoor de werkende bevolking nu de rekening betaalt, hoegenaamd geen andere koers aangenomen.

Ik krijg vaak de vraag voorgeschoteld: maar wat is het neoliberalisme nu eigenlijk? Wat betekent het? De acht punten die John Williamson opsomde in 1990 zijn nog altijd de beste leidraad om het neoliberalisme te begrijpen (zie: ‘Nee, het neoliberalisme is niet dood’ van 1 september). En voor wie de achterliggende filosofie wil begrijpen zijn de boeken van Friedrich von Hayek en Milton Friedman het nuttigst.

Als we terugkijken op de afgelopen dertig jaar dan zien we vier verschillende fasen in het neoliberalisme.

Debat met Europees commissaris De Gucht

"Onze ontwikkelingshulp werkt niet"


Dat zegt Francine Mestrum, ontwikkelingssamenwerkingsexperte, in een discussie met Europees Commissaris voor Handel Karel De Gucht in Z-Talk Goossens.


In haar boek ‘Ontwikkeling en solidariteit’ trekt Mestrum hard van leer tegen de manier waarop het Westen de ontwikkelingssamenwerking organiseert. “We zullen de Millenniumdoelstellingen, die de armoede in de wereld tegen 2015 met de helft willen terugdringen, nooit halen”, zegt ze.

Door ons ontwikkelingsbeleid duwen we landen vaak dieper in de armoede, meent Mestrum. Zo maken we landen afhankelijk van buitenlandse hulp en dwingen instanties zoals het IMF en de Wereldbank ze een door het Westen opgelegd beleid te voeren.

Bovendien leggen we die landen onze neoliberale logica op. “Een geliberaliseerde wereldhandel komt alleen het westen ten goede”, stelt ze.

Karel De Gucht is het daar helemaal niet mee eens. Handel bevordert net de ontwikkeling van die landen en hij begrijpt niet waarom de meest arme landen zo weigerachtig staan tegenover het sluiten van Europese partnerschapsakkoorden.


Ngo's

Al even scherp is Mestrum voor de ngo’s, die veel te versnipperd optreden en veel te veel bezig zijn met armoedebestrijding. Landen tot ontwikkeling helpen zijn ze daarbij uit het oog verloren, meent Mestrum.

Karel De Gucht is er niet over te spreken dat Mestrum, dokter in de Sociale Wetenschappen aan de ULB en lid van de Raad van het Wereld Sociaal Forum, ervoor pleit om niet meer te geven aan kleine doelen die door burgers op het getouw zijn gezet, noch aan ngo’s.

“Als je die solidariteit tussen Noord en Zuid geen gezicht geeft, dan dreigt de band tussen Noord en Zuid helemaal te verschralen”, zo vreest De Gucht.

U kan het debat nog bekijken op deze link, onderaan de bladzijde

Namijmeren over de millenniumdoelstellingen

Het is weer voorbij: de wachtnacht, de MDG+10 top in New York, het optreden van Bono. Tijd om nog even na te denken waar we mee bezig zijn.

De ngo’s beseffen nu dat er inderdaad kritiek mogelijk is op de millenniumdoelstellingen en stellen dat we ook naar de ‘structurele oorzaken’ moeten kijken.

En Bono, hij zong en zag dat het goed was. Op De Wereld Morgen ontstond een hele discussie over zijn belastingontwijking. Hieruit kunnen we maar één conclusies trekken: ofwel wordt DWM door heel wat rechtsdenkende mensen gelezen die vinden dat belastingontwijking mag en dus moet kunnen, ofwel vinden heel wat linkse mensen vandaag de dag dat ook. De ‘schijn-heilige’ Bono kwam er inderdaad vrij goed van af.

Bij de VN werd het slotdocument ongewijzigd en bij consensus aangenomen. Er werden nieuwe en plechtige beloften gedaan om vooral vrouwen en kinderen te redden. Er wordt verwezen naar ‘innovatieve financiering’ maar over een universele sociale bescherming - het middel bij uitstek om armoede tegen te gaan - wordt met geen woord gerept.

MDG+5 top in New York

Maandag 20 september begint in New York de VN top die moet nagaan hoe het zit met de millenniumdoelstellingen.

Het Nederlandse Engelstalige ontwikkelingsblad 'The Broker' zit in New York en opende een blog waar allerhande nieuwtjes op zullen verschijnen.

Wie het nieuws wil volgen of zelf een bijdrage leveren, kijke naar:
http://www.thebrokeronline.eu/en/Online-discussions/Blogs/Goal-Posts-What-next-for-the-MDGs 

Succes!

Armoede is politiek

Stop export-geleide groei!

Het mag ons stilaan niet meer verbazen dat naarmate armoedebestrijding (eventjes) weer hoog op de agenda staat, er ook meer en meer stemmen opgaan die aantonen dat met het huidige mondiale beleid er niet veel verbetering kan komen voor arme mensen.
Het verrassende en positieve is dat die stemmen nu van de VN-organisaties zelf komen. Dit keer is UNCTAD aan de beurt.

Vrouwen en kinderen eerst ...

Als een schip gaat kapseizen, worden vrouwen en kinderen eerst van boord gehaald. Het is iets waar Gilbert Rist al op wees in zijn opmerkelijke analyse van het verhaal over ‘ontwikkeling’. Nu pijnlijk duidelijk wordt dat de millenniumdoelstellingen niet zullen gehaald worden en de rijke landen zowel als de G20 alle aandacht willen vestigen op het lot van vrouwen en kinderen, is het goed daar even aan terug te denken.

De neoliberale sterke staat

In een interview met Mo* zegt Helen Clark, hoofd van het Ontwikkelingsprogramma van de VN, dat we ‘intussen mijlenver verwijderd [zijn] van de Washington Consensus’ en dat men vandaag weer weet dat ‘de staat sterk genoeg moet zijn om fraude en corruptie te bestrijden en om de rechtsregels voor iedereen op gelijke manier af te dwingen’.

Opnieuw wordt hier een indruk gewekt dat 1) het neoliberalisme dood is en 2) we opnieuw een sterke staat kunnen hebben zoals vroeger.

In een vorige blog heb ik al uitgelegd dat punt 1 alvast fout is.

Punt 2 klopt evenmin. Indien de Wereldbank en het IMF vandaag stellen dat er een ‘sterke staat’ nodig is, dan is dit geenszins een zelfde soort ‘sterke’ staat als vroeger.

Ook moe van het wachten?

Ook moet van het wachten op armoedevermindering? Het is begrijpelijk, maar er is hoop.
Op vrijdag 3 september werd in Genève het nieuwe verslag van UNRISD (VN Onderzoeksinstituut voor sociale ontwikkeling) over armoede en ongelijkheid voorgesteld. Alweer een nieuw verslag! We hebben toch al de recente verslagen van de Wereldbank, UNDP (VN Ontwikkelingsprogramma) en de VN zelf over de millenniumdoelstellingen? Wat valt er nog te vertellen?

Heel veel, zo blijkt. En heel andere dingen. Dit onderzoek is het resultaat van 4 jaar werk met 125 onderzoekers in 40 landen. Alles is nog steeds een gevolg van een eerste verslag dat in 1995 werd uitgegeven, ‘States in Disarray’, over de gevolgen van de mondialisering. Het thema laat de onderzoekers niet los.

23 dingen over kapitalisme waar men nooit over praat

Een nieuw boek van Ha-Joon Chang is altijd een beetje feest. Ook nu weer. Zijn ’23 things they don’t tell you about capitalism’ is eigenlijk niet nieuw. Het bouwt voort op zijn vorige boeken maar stelt alles op een zeer toegankelijke en begrijpelijke manier voor.

Het is zijn bedoeling om even uit te doeken te doen hoe het kapitalisme nu precies werkt, en daar slaagt hij weer schitterend in.

De ramp van 2008, zo stelt hij, is het gevolg van een blind geloof in een vrije-markt economie die helemaal niet kan bestaan. Alle zogenaamde waarheden zijn gebaseerd op luie uitgangspunten en oogkleppen.

De nieuwe moraliteit

'Let us make sure that if there is a return to morality, we get a piece of the action'

Nee, het neoliberalisme is niet dood

Gek toch hoe vaak je hoort dat het ‘neoliberalisme’ dood is, dat de ‘Washington Consensus’ al ver achter ons ligt, dat arme landen nu armoedeprogramma’s hebben, enzovoor enzoverder.

Niets is minder waar, zo durf ik beweren. Geregeld verschijnen nog verslagen van onderzoeksinstellingen waaruit blijkt dat de Wereldbank en het IMF hun ‘voorwaardelijkheid’ bij het verstrekken van leningen niet fundamenteel veranderd hebben. Zeker, ze zijn iets minder dogmatisch, landen mogen zelf beslissen over de volgorde van de hervormingen, maar de principes blijven dezelfde. En als er misschien minder privatiseringen worden gevraagd, dan heeft dat er ook mee te maken dat nagenoeg alles inmiddels geprivatiseerd is.

Welvaart zonder groei?

Het debat over duurzame ontwikkeling, groei, koolstofemissies en zo meer is goed op gang gekomen. Gelukkig maar. De ecologische crisis is een feit en er moet zeer snel gehandeld worden om te redden wat nog kan gered worden. En misschien moet hier voor alle duidelijkheid nog even vermeld worden dat niet onze planeet gevaar loopt, maar wel de mensheid. Zullen mensen op deze aarde kunnen overleven? En wellicht moet daar een tweede vraag aan toegevoegd worden: zo ja, welke mensen? Het milieu bedreigt de armen meer dan de rijken, dat is ook geweten.

Voor sommigen betekent dit dat we moeten 'ont-groeien', dat onze economie moet krimpen in plaats van verder te groeien.Ik wil in dit bericht kort uitleggen waarom ik dat geen goed idee vind.

Het idee van de krimp is bijzonder actueel omdat het boek van Tim Jackson is vertaald: Welvaart zonder groei. En ik wil er meteen op wijzen dat aan het eind van het boek de auteur zelf op twee belangrijke nuanceringen wijst: We moeten groei van materieel verbruik stopzetten en een eind maken aan het consumentisme. In de westerse wereld is welvaart zonder groei een financiële en ecologische noodzaak.

Hiermee is mijn eerste bezwaar tegen een algemene krimp al verwoord: in de derde wereld is er zeker nog groei nodig, dat we over die groei in onze rijke landen moeten nadenken is een feit.

Mijn tweede bezwaar houdt verband met de groei van het 'materieel verbruik': hier kan ik alleen maar mee akkoord gaan. Maar dat betekent dus dat de groei van immaterieel verbruik wel kan, ook in onze westerse wereld.

Het lijkt allemaal zo evident, maar de voorstanders van krimp gaan daar meestal aan voorbij. Vandaar dat het idee van 'ont-groeien' helemaal niet correct is. Wat wel en zeer dringend moet gebeuren is het verminderen van onze ecologische voetafdruk. En dat is iets helemaal anders.

De reden waarom dit hele debat zo vaak verwarrend is, is dat er ook binnen de ecologische beweging grote meningsverschillen bestaan.

Voor sommigen is het voldoende de 'groei' te verdelen: iets minder hier, iets meer in de derde wereld. Echter, dit kan nooit lukken als niet ook het hele economische systeem wordt bekeken. Minder groei hier, dat hebben we gemerkt tijdens de economische crisis, betekent meteen meer werkloosheid en snoeien op de sociale zekerheid. Dat lijkt me dus geen goed idee, laat staan dat mensen dit een aantrekkelijke boodschap kunnen vinden.

Voor anderen moet het economisch systeem inderdaad volledig veranderen, maar zij denken dan aan een terugkeer naar 'gemeenschappen', met de invoering van gemeenschapssolidariteit, grote families, kleinschalige produktie, en zo meer. Ook hier gedaan met sociale rechten. 'Staat' en 'ontwikkeling' zijn voor de voorstanders van die ideeën trouwens uit den boze.

Ik denk dat we iets meer moeite zullen moeten doen om iets orgineels te bedenken. Want willen we echt onze mobiele telefoons en ons internet opgeven? Geen auto's en vliegtuigen meer produceren? Geen herverdeling van inkomens meer organiseren?

Het lijkt me duidelijk dat we af moeten van de groeidwang en dat we zeer zorgvuldig moeten nadenken in welke sectoren we kunnen en willen groeien en in welke niet. Dit debat is bijzonder belangrijk en ik hoop dat erg veel mensen het boek van Jackson zullen lezen. Misschien zullen ze ook mijn hoofdstuk over de 'wenselijkheid van ontwikkeling' willen lezen.

Een uitgebreid artikel over 'ont-groeien' kan men vinden op:
http://www.scribd.com/doc/23323620/De-Growth-or-Other-Growth-Francine-Mestrum-PhD-Www-globalsocialjustice-com

Naar een universele sociale bescherming?

Het enthousiasme waarmee de ‘armoedebestrijding’ werd onthaald vanaf het begin van de jaren ’90 heeft velen wat verblind. Men dacht even dat alles anders zou worden, dat er in de ontwikkelingssamenwerking meer aandacht zou komen voor sociale ontwikkeling, dat de sociale bescherming zou uitgebouwd worden.

Dat was niet de bedoeling. De Wereldbank veranderde haar ‘structurele aanpassingen’ niet maar er werd een etiket ‘armoedevermindering’ opgeplakt. Door de begrotingsdiscipline die de arme landen moesten volgen werden sociale rechten afgebouwd. Het marktfundamentalisme verkondigde dat uitkeringen of minimumlonen uit den boze waren. De sociale zekerheid, zo heette het, was niet in het belang van arme mensen en was geen opdracht voor de overheid.

De millenniumdoelstellingen hebben de blindheid nog even verergerd, maar toch begon het begin van deze 21ste eeuw te dagen: er kwam niet méér sociale bescherming, maar voortdurend minder.

De ILO (Internationale Arbeidsorganisatie) begon zich als eerste te roeren met een nieuw programma voor sociale zekerheid. Het was zeer voorzichtig, ergens tussen armoedebestrijding en klassieke sociale zekerheid in. Ook CEPAL, de VN-Economische Commissie voor Latijns Amerika stelde een ‘sociaal burgerschap’ voor, het principe waarop ook de westerse verzorgingsstaten gebaseerd zijn. UNRISD, de VN-onderzoeksinstelling voor sociale ontwikkeling begon na te denken over een nieuw sociaal beleid.

De ontgoochelingen over de armoedebestrijding – die weliswaar nodig maar verre van onvoldoende is – heeft het denkwerk versneld.

De Verenigde Naties geven nu geregeld verslagen uit waarin wordt gepleit voor een universele sociale bescherming. De ILO pleit voor een ‘social protection floor’. UNRISD grijpt terug naar de ideeën van vroeger, de ‘ontwikkelingsstaat’ en de ontegensprekelijke samenhang tussen economische en sociale bescherming.

De VN gaat in haar jaarverslag over de sociale ontwikkeling (2010) zelf zo ver om de armoedebestrijding zelf in twijfel te trekken. De statistieken worden in twijfel getrokken, er wordt gewezen op de groeiende ongelijkheid, sociale cohesie is een voorwaarde voor armoedebestrijding, zo wordt gesteld.

Er is ook een ander macro-economisch beleid nodig met een minder stringent handelsbeleid. De overheidsinkomsten zijn in alle arme landen gedaald als gevolg van de tariefverminderingen voor invoer en uitvoer.

De informele sector is gegroeid, er is meer en meer precair werk, de angst van de mensen neemt toe, de dreiging van armoede wordt reëel.

Wat mensen nodig hebben, zo stelt de VN, is vooral economische zekerheid. Decent werk met een decent inkomen. En een basis sociale zekerheid. Dat is perfect betaalbaar en kost niet meer dan ongeveer 4 % van het nationaal inkomen. Daarbij horen universele en onvoorwaardelijke uitkeringen.

Deze voorstellen zijn nog lang geen werkelijkheid. Maar dat de VN ze weer zo openlijk bepleit geeft moed. Laat ons hopen dat de millenniumdoelstellingen snel vergeten worden en dat alle energie naar de verdediging van een universele sociale bescherming kan gaan.

Wie het volledig verslag ‘Re-thinking Poverty’ wil lezen:

http://www.un.org/esa/socdev/rwss/docs/2010/fullreport.pdf

Over het belang van sociale rechten

Merci voor de aalmoes? Merci voor de lening? Merci voor sociale rechten en sociale bescherming?

Micro-kredieten steeds meer in de verdrukking

Het kan verkeren. Enkele jaren terug werden micro-kredieten nog voorgesteld als het wondermiddel bij uitstek om arme mensen te helpen. Vandaag worden er meer en meer vragen gesteld bij dit financiële mechanisme. En in de plaats komen de zogenaamde 'conditional cash transfers' ofte kleine uitkeringen in geld.

Dit is een zeer interessante evolutie. Men zal zich herinneren cdat de Wereldbank bij het voorstellen van haar armoedeprogramma's uitdrukkelijk afzette tegen elke vorm van uitkering. Armoedebestrijding was een vorm van 'multidimensionaliteit', er moest gewerkt worden aan onderwijs en gezondheidszorg, uitkeringen hoorden bij de verfoeide 'sociale zekerheid' die 'niet in het belang' van arme mensen was. Mettertijd werd armoede alsmaar subjectiever gedefinieerd, het werd kwetsbaarheid, gebrek aan 'voice' en gebrek aan 'empowerment'. En vrouwen namen telkens een belangrijke plaats in bij de armoedebestrijding.

Dat was vreemd, want tegelijk begon men met kleine kredieten te verstrekken. Geld in de vorm van een terugbetaalbare lening kon dus wel, in de vorm van een uitkering niet. De leningen werden ook vooral aan vrouwen gegeven, omdat die zo goed terugbetaalden. Er werd veel onderzoek gedaan naar micro-kredieten, vreemd genoeg nooit naar de vraag of ze de armoede daadwerkelijk ook verminderden.

Nadien ging de aandacht vooral naar de 'remittances', het geld dat migranten naar huis sturen om hun families te helpen. Ook dat werd als een groot succdes gezien en een belangrijk instrument in de armoedebestrijding. Alweer geld dus, dat blijkbaar toch wel hielp.

En tenslotte stelde men vast dat de 'bolsa familia' in  Brazilië, de kleine uitkering die arme gezinnen krijgen op voorwaarde dat ze hun kinderen naar school sturen en er af en toe mee naar een medisch centrum gaan, geweldig populair waren. Ook Mexico heeft een dergelijk systeem. Meer en meer landen in Latijns Amerika en Afrika experimenteren ermee. En het is een groot succes. Het zijn telkens kleine uitkeringen, maar in Brazilië is de armoede inderdaad erg gedaald en is zelfs de ongelijkheid lichtjes terug gelopen. Lula heeft in Brazilië weliswaar ook nog kleine basispensioenen toegekend. Vqaak deze kleine uiitkeringen het enige geldinkomen van arme gezinnen.

De Wereldbank heeft het begrepen en is nu zelf volop deze 'conditional cash transfers' aan het verdedigen. Er kan nog zeer veel kritiek op gegeven worden, en dat szal ik in een volgende bijdrage ook doen, maar het is wel opmerkelijk dat men hier een grote bocht heeft gemaakt.

En plots ontdekt men ook dat de micro-kredieten weliswaar een bloeiende financiële industrie zijn geworden, maar dat ze de armoede niet echt verminderen. Kijk naar de cijfers van Bangladesh. Twintig jaar Yunus heeft de armoede er niet verminderd. De klanten van de micro-banken zijn dan ook niet de armen - en de kredieten gaan ook niet naar de echt armen - maar de investeerders die fondsen ter beschikking stellen en een return verwachten. De rente op micro-kredieten is ook redelijk hoog en bedraagt tussen 30 en 75 % per jaar.

Micro-kredieten zullen nog een hele tijd blijven bestaan, en steeds meer vergezeld gaan van micro-verzekeringen en spaarsystemen.

Voorlopig doet men nog even alsof de 'conditional cash transfers' het nieuwe wondermiddel zijn. Hopelijk zal men binnenkort willen inzien dat alleen een echte en universele sociale bescherming niet enkel de armen kan helpen maar ook armoede kan voorkomen. Verschillende VN-instellingen en de ILO hebben hun werk gedaan.

Geld maakt niet gelukkig?

Vandaag las ik het nieuwste boek van Pinçon en Pinçon Charlot: 'Les millionaires de la chance'. Dit Franse sociologenkoppel werkt niet op armoede, maar zijn bij de zeldzame onderzoekers die zich buigen over rijkdom.

In dit nieuwe boek gaan ze praten met mensen die méér dan 1 miljoen Euro hebben gewonnen met de Lotto. En dat levert soms verrassende resultaten op.

Ten eerste is er de geweldige psychologische schok die zo'n winnend lot veroorzaakt. Je hele leven wordt overhoop gegooid, wat je vorige situatie ook was (afijn, tenzij je al miljonair zou zijn geweest ...). Dan begint de angst, wat moet ik doen, hoe moet ik het doen, blijf ik werken of niet? De onzekerheid ook over wat te vertellen aan familie, vrienden en buren. De angst om die kennissen te verliezen ...

Maar na verloop van tijd valt de grote meerderheid van de winnaars wel keurig terug in de plooi. Ze moeten leren leven met die rijkdom, aanvankelijk is dat niet makkelijk, maar het went vrij snel. Hier en daar gaat een vriend of familielid verloren, maar het is een kleine minderheid. De meeste winnaars verdelen ook gul hun winst aan al wie dicht bij hen staat.

Opvallend is het verhaal van de dokwerker in Marseille, die wel in zijn buurt blijft wonen, het contact met de kameraden van het werk niet wil verliezen, geregeld nog eens op de werf gaat kijken, en in volle harmonie met zijn omgeving blijft leven. Hij heeft zich wel een grote auto gekocht.

Ook mooi is het verhaal van de communist die als kind met zijn vader en grootvader heeft leren jagen en erg veel van de natuur houdt. Hij heeft in zijn buurt een groot jachtterrein gekocht, ontvangt er zijn vrienden, en kan zich voluit aan zijn hobby overgeven.

De onderzoekers geven een erg interessant beeld van het psychologische proces dat de winnaars en hun omgeving doorlopen. Het moeilijkste is de sociale mobiliteit, plots de facto behoren tot een andere klasse, terwijl die klasse je helemaal niet aanvaardt en je de codes van die klasse niet kent. Vandaar dat de meeste winnaars in alle terughoudendheid van hun nieuwe rijkdom gebruik maken. En ja, een voor een, ze zijn gelukkig. Ze genieten met volle teugen van hun weelde. Alle zorgen zijn weg. Geld maakt wel degelijk gelukkig.

Pinçot en Pinçot-Charlot deden al eerder onderzoek naar de hogere klassen in Frankrijk, naar het sterke sociaal kapitaal dat hen bindt, naar de reproduktie van de rijkdom, enz.

Het interessantse daarin is dat zij door hun collega's onderzoekers met erg veel wantrouwen werden bejegend. Men vroeg zich af of zo'n onderzoek wel 'objectief' zou kunnen verlopen, of ze zich door de contacten met al die rijke mensen niet zouden laten beïnvloeden ... Wat vreemd toch dat men zich dat nooit afvraagt bij de arme mensen, die worden door onderzoekers gemeten en gewogen, in alle mogelijke dimensies. Niemand die zich afvraagt of dat wel 'objectief' gebeurt. Arme mensen worden als 'object' bestudeerd, met rijke mensen zou dat niet mogelijk zijn?

Het is beslist geen toeval dat er zoveel onderzoek naar armoede en zo weinig naar rijkdom gebeurt.

De wereld is er echt niet goed aan toe

Enkele voorbeelden:

Eén miljard mensen gaan elke dag met honger naar bed

Eén miljard mensen leven in sloppenwijken

Tweeënhalf miljard mensen hebben geen toegang tot drinkwater, WC of riolering

Daardoor sterven er elke dag 20.000 kinderen

Terwijl elke minuut er een vrouw sterft in het kraambed

In Latijns Amerika verdient de rijkste 1 % 400 keer meer dan de armste 1 %

De rijkste 1 % van de wereld bezit ook 32 % van de rijkdom op aarde

En 60 tot 80 miljoen mensen werken als 'slaven': boeren, mijnwerkers, meiden

Tussen 1970 en 2010 is er uit Afrika een kleine 1000 miljard $ illegaal weggevloeid

Afrika kreeg in 2009 ongeveer 40 miljard 'ontwikkelingshulp'

1,4 miljard mensen in ontwikkelingslanden leven in extreme armoede (minder dan 1,25 $/dag)

Tien miljoen mensen hebben samen een financieel belegbaar vermogen van 39.000 miljard $.

Hoelang wachten we nog op die millenniumdoelstellingen?

De wereld is er niet goed aan toe

Op 20 september 2010 begint in New York een 'high level meeting' bij de Verenigde Naties. Het is inderdaad tien jaar geleden dat er een 'millenniumtop' werd gehouden waarop een plechtige verklaring werd aangenomen. En het is die verklaring waaruit naderhand de acht 'millenniumdoelstellingen' werden gehaald. Vandaag, vijf jaar voor de einddatum waarop die doelstellingen moeten gehaald zijn, willen de lidstaten nagaan hoeveel vooruitgang er is geboekt, hoe lang de weg nog is om alle beloften in te lossen.

Het is in 2010 ook 50 jaar geleden dat de meeste Afrikaanse landen hun onafhankelijkheid vierden.

En het zijn die twee gebeurtenissen die er me hebben toe aangezet dit boek te schrijven. Want tussen de millenniumdoelstellingen en de onafhankelijkheid gaapt een erg diepe kloof. De Afrikaanse landen droomden er een halve eeuw geleden zeker niet van om 'de extreme armoede met de helft te verminderen'. Integendeel, ze dachten dat economische ontwikkeling zou mogelijk zijn, dat ze een plaats zouden krijgen aan de tafel van de machthebbers, dat ze mee zouden kunnen beslissen over het wereldgebeuren.

De realiteit is helemaal anders. De redenen ervoor zijn divers. Feit is in elk geval dat er geen 'ontwikkeling' is gekomen, dat de macht van de Afrikaanse landen vandaag nog kleiner is dan vijftig jaar geleden, dat ze nog steeds vooral worden gebruikt om grondstoffen te leveren aan de rijke landen en aan groeieconomieën.

Ontwikkeling werd vervangen door armoedebestrijding, en zelfs dat staat vandaag op de helling.

Hoe is het zo ver kunnen komen? Dat is de belangrijkste vraag die ik in mijn nieuwe boek probeer te beantwoorden.

Ik zoek ook naar oplossingen. Niet dat we die in het Noorden zouden kunnen opleggen, maar we moeten wel durven nadenken over wat 'ontwikkeling' nog kan betekenen, over wat 'samenwerking' moet zijn, en hoe we vorm kunnen geven aan een echte solidariteit.

Vandaar dat ik iedereen wil uitnodigen dit boek te lezen en commentaar te geven. Ik kijk er naar uit.